Jerzy Andrzejewski
Czterdzieści lat temu Jerzy Andrzejewski ogłosił list otwarty Do prześladowanych uczestników robotniczego protestu, będący wyrazem solidarności ze zbuntowanymi załogami zakładów pracy w Radomiu, Ursusie i Płocku, które zastrajkował na wieść o ogłoszonych 24 czerwca 1976 roku przez ówczesnego premiera Piotra Jaroszewicza podwyżkach.
Maszynopis tego listu z odręcznymi poprawkami i podpisem autora przechowywany jest w Bibliotece Narodowej. Jak stwierdził Andrzej Friszke w książce Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności, wydanej w roku 2011: „Z datą 28 lipca list Do prześladowanych uczestników robotniczego protestu napisał Jerzy Andrzejewski. Wyrażał w nim solidarność z represjonowanymi robotnikami. Choć Andrzejewski od lat stwarzał władzom kłopoty jako uczestnik licznych sprzeciwów opozycji intelektualnej, to jako autor powieści Popiół i diament, z którą stykał się każdy uczeń szkoły w ciągu kilku dziesięcioleci, był powszechnie znany. Jak wspominał [Antoni] Macierewicz, z listem Andrzejewskiego «jeżdżą ludzie do rodzin represjonowanych jako z glejtem, czy dowodem, iż coś się w ich sprawie dzieje»”. List ukazał się drukiem w paryskiej „Kulturze”, a następne był przedrukowywany przez ukazujące się w niezależnym obiegu wydawniczym czasopisma. Dziesięć lat temu, 23 czerwca przypomniała go „Gazeta Wyborcza”.
Jerzy Andrzejewski (1909–1983), autor opowieści Ład serca, Bram raju, Ciemności kryją ziemię oraz przez długie lata blokowanej przez cenzurę PRL-u Miazgi, rzeczywiście, jak twierdzi Friszke, od dłuższego już czasu kontestował działania władz Polski Ludowej. W marcu 1964 był jednym z sygnatariuszy Listu 34 – pisarzy i naukowców w obronie wolności słowa, w 1968 protestował przeciwko udziałowi polskich wojska w agresji na Czechosłowację, w styczniu 1976 podpisał się pod Memoriałem 101, czyli rozszerzoną wersją Listu 59 przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji PRL. W dwa miesiące po ogłoszeniu Listu do prześladowanych uczestników robotniczego protestu, podpisał się pod Apelem Komitetu Obrony Robotników. W latach 1977–1981 był członkiem zespołu redakcyjnego „Zapisu”, pisma wydawanego bez państwowego debitu.
W Bibliotece Narodowej znajdują się rękopisy takich opowiadań Jerzego Andrzejewskiego jak: Braterstwo, Narodziny, Modlitwy, W dzień zwycięstwa wieczorem, Dużo piasku i mało, ponadto rękopisy wierszy pisanych we wczesnej młodości, dokumenty osobiste, wśród nich testament datowany 20 marca 1943 roku, ponadto: listy do Stefanii Baczyńskiej, Zofii Nałkowskiej, Kazimierza Wyki, Czesława Miłosza, Wiktora Woroszylskiego, a także blok prawie dwustu listów, pocztówek i telegramów do żony Marii z lat 1942–1966.