Aleksander Fredro
140 lat temu we Lwowie zmarł Aleksander Fredro, komediopisarz, poeta i pamiętnikarz, autor m.in. Zemsty, Ślubów panieńskich, Pana Jowialskiego oraz opowieści wspomnieniowej Trzy po trzy.
Urodził się 20 czerwca 1793 roku w Suchowie koło Przemyśla. Był żołnierzem Księstwa Warszawskiego, uczestniczył w wojnie 1812 roku, odznaczony krzyżem Virtuti Militari oraz Legią Honorową, dostał się do rosyjskiej niewoli, z której zbiegł. W latach 1813–1814 był oficerem ordynansowym w sztabie armii cesarskiej. Dosłużył się stopnia kapitana, po czym podał się do dymisji. W 1815 osiadł w majątku Beńkowa Wisznia koło Lwowa. Nie wziął udziału w powstaniu listopadowym, ale aktywnie uczestniczył w pracach galicyjskiego Sejmu Stanowego i prowadził ożywioną działalność obywatelską. W okresie Wiosny Ludów władze austriackie oskarżyły go o zdradę stanu, ale dochodzenie zostało umorzone dzięki interwencji namiestnika Agenora Gołuchowskiego. W roku 1850 na pięć lat wyjechał wraz z żoną i córką do Paryża, do mieszkającego tam syna Jana Aleksandra, przyszłego komediopisarza.
Jest twórcą znakomitych komedii, spośród których najwybitniejsze to: Zemsta, Śluby panieńskie, Pan Jowialski, ale również Pan Geldhab, Mąż i żona, Dożywocie. Pozostawił po sobie ponadto liczne farsy i groteski oraz wodewile, takie jak: Gwałtu, co się dzieje czy Damy i huzary. Oprócz rozbudowanych pod względem kompozycyjnym sztuk teatralnych, pisał jednoaktówki, w rodzaju Intryga na prędce, czyli Nie ma złego bez dobrego lub Zrzędność i przekora. Krytyka literacka zarzucała mu jednak obojętność w twórczości literackiej na sprawy współczesne. W latach 1842–1854 pisarz – nie mogąc się pogodzić z niesprawiedliwą krytyką – nie publikował. W tym okresie pracował nad pamiętnikiem Trzy po trzy. Do komediopisarstwa wrócił pod koniec życia. Stworzył wtedy utwory: Godzien litości, Wielki człowiek do małych interesów, Z Przemyśla do Przeszowy, Ostatnia wola. Pisał także bajki, które historycy literatury stawiają obok bajek Ignacego Krasickiego i Stanisława Trembeckiego, tak znane, jak: Paweł i Gaweł, Małpa w kąpieli oraz Osiołkowi w żłoby dano.
Pozostawił po sobie poematy, opowiadania, aforyzmy, m.in. „Nie siej durniów, same schodzą”, „Nie ma większej radości dla głupiego, jak znaleźć głupszego od siebie”, „Jakoś to będzie – fatalizm głupoty”, „Biada narodowi, który traci szacunek do siebie”.
W Bibliotece Narodowej przechowywane są rękopisy oraz odpisy utworów scenicznych Aleksandra Fredry: Gwałtu, co się dzieje, Ostatnia wola, Jestem zabójcą, Godzien litości, a także scenariusze sztuk Co tu kłopotu? i Ślubów panieńskich; ponadto fragmenty wspomnień z kampanii 1813 roku. W BN znajdują się także rękopisy wierszy: Do mojej żony, Pod portretem zmarłego syna oraz Do Mimi. Ponadto: rękopis artykułu Rzut oka na teraźniejsze wychowanie młodzieży, a także zapiski o charakterze użytkowym, dotyczące zarządzania majątkiem Beńkowa Wisznia.