Archiwum rodziny Nałkowskich. 28. tom Katalogu rękopisów Biblioteki Narodowej
Biblioteka Narodowa opublikowała 28. tom Katalogu rękopisów Biblioteki Narodowej. Archiwum rodziny Nałkowskich.
Archiwum, opracowane przez Marię Gamdzyk-Kluźniak, obejmuje prawie 200 lat dziejów tej wyjątkowej rodziny. Liczy 171 woluminów, z czego 29 stanowią materiały rodzinne, 116 – spuścizna Zofii Nałkowskiej, a 26 dotyczy Hanny Nałkowskiej, młodszej siostry pisarki. Przedstawione w katalogu materiały – listy, dokumenty, utwory literackie i świadectwa ich recepcji – są bardzo zróżnicowane, często różnojęzyczne, a ich treść, dzięki aktywności naukowej i artystycznej całej rodziny Nałkowskich, prowadzi czytelnika po literaturze i dziejach kultury polskiej.
Część pierwsza katalogu opisuje dzieje rodziny od końca XVIII do końca XIX wieku. Czytelnik znajdzie tu dokumenty przodków pisarki, z których korzystała, pracując nad Życiem wznowionym, nieukończoną książką o swoim ojcu Wacławie Nałkowskim, wybitnym geografie, pedagogu, publicyście. Dotyczące go materiały ocalały z pożogi wojennej właśnie dzięki temu, że Zofia przywiozła je do majątku przyjaciół w Adamowiźnie.
Ciekawe, choć skromne ilościowo, są dokumenty pozostałe po matce Zofii, Annie Nałkowskiej z Šafranków, która również była geografką i nauczycielką, idealną partnerką swego męża.
Druga, najobszerniejsza część katalogu dotyczy Zofii Nałkowskiej. Zawiera jednak głównie materiały z okresu po II wojnie światowej, gdyż „uporządkowane muzeum całego życia” pisarki spłonęło w czasie Powstania Warszawskiego. Zofia była niebywale aktywną, wszechstronną i zajętą osobą, co odzwierciedla zdumiewająca różnorodność opisanych w katalogu materiałów. Największą uwagę przyciąga oczywiście Dziennik pisarki, cudem ocalony z pożaru domu przy Nowym Świecie.
Ciekawych materiałów do historii powojennej Polski z pewnością dostarczy 14-tomowa korespondencja pisarki oraz tzw. materiały do działalności. Są one świadectwem jej aktywności w licznych stowarzyszeniach, w Sejmie, w klubach literackich. Świadczą też o tym, jak dzielnie wywiązywała się z niezliczonych zobowiązań prywatnych, artystycznych i „służbowych”, odpowiadając na ogromną korespondencję, a to wszystko kosztem pracy nad swoimi utworami. Zachowały się zaledwie fragmenty rękopisów m.in. Niecierpliwych i Granicy, a także powojenne materiały warsztatowe do Pism wybranych.
Część trzecia katalogu obejmuje materiały Hanny Nałkowskiej, rzeźbiarki, młodszej siostry Zofii i jej spadkobierczyni. W katalogu opisana jest dokumentacja dotycząca jej edukacji i drogi artystycznej, życia osobistego, a także spraw związanych z zabezpieczeniem spuścizny po Zofii.
Starannie opracowany katalog porządkuje bogaty zbiór świadectw życia i twórczości trzech wybitnych postaci polskiej kultury. W zrębie głównym autorka opracowania zawarła liczne odsyłacze, wiążące opisywane dokumenty z różnymi publikacjami i źródłami, ułatwiające czytelnikowi rozpoznanie kontekstu. Publikację zamykają indeksy: nazwisk, incipitów i tytułów oraz instytucji.
Katalog jest dostępny w księgarni Biblioteki Narodowej.