Franciszek Dionizy Kniaźnin - Aktualności - Biblioteka Narodowa

Uczył się w szkole jezuitów w Witebsku, po wstąpieniu do zakonu jezuitów studiował w seminariach w Połocku, Nieświeżu i Słucku. W roku 1770 osiadł w Warszawie, gdzie pracował jako nauczyciel w kolegium jezuickim. Z czasem przeszedł do stanu świeckiego, co było możliwe dzięki temu, że nie przeszedł ślubów ostatecznych i kapłańskich święceń. Zatrudnił się jako sekretarz księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. W latach 1781–1783 pracował w Bibliotece Załuskich, będącej pod nadzorem Komisji Edukacji Narodowej, z czasem przeniósł się do dworu Czartoryskich w Puławach. Nosił się po sarmacku, z długimi włosami i wąsami, co już wtedy wydawało się nieco anachroniczne.

Jako poeta zadebiutował w roku 1776 tomem Bajki. W roku 1779 wydał dwa zbiory Erotyków. Na zamówienie Adama Naruszewicza tłumaczył poezje Horacego, potem przekładał utwory La Fontaine’a, inspirował się wierszami Anakreonta z Teos. Jego twórczość w początkowej fazie miała charakter rokokowy, ale pod wpływem przyjaźni z Franciszkiem Karpińskim, skierował się ku sentymentalizmowi. Najważniejsze jego utwory liryczne z tego okresu to: Tryumf miłości, Strwożony kupidyn,  Pasterka, Próżny usiłek (niesłusznie przypisywany przez jakiś czas Tomaszowi Kajetanowi Węgierskiemu), ale także Z podróży czy Do poczty. W fundamentalnej antologii Poezja polskiego oświecenia Jan Kott napisał: „Młodzieńcze wiersze Kniaźnina były doświadczeniem zmysłowej urody świata. Doświadczenie to nie było obojętne dla dalszego rozwoju poezji. Wysubtelniało narzędzia psychologicznej analizy, ukazywało konflikty najbardziej ziemskie”, a także: „Droga Kniaźnina wiodła od mitologicznych wsi «cypryjskiego powiatu» do rzeczywistego pejzażu znad Widzby i Dźwiny, od dwuznacznej drwiny i skłamanych wyznań do gorzkiej, pełnej skupionego liryzmu autobiografii poetyckiej”.

Podczas pobytu w Puławach Kniaźnin pisał nie tylko wiersze, ale również dramaty oraz utwory poświęcone sprawom politycznym i społecznym. Z uwagi na kłopoty ze zdrowiem psychicznym wycofał się z życia publicznego i towarzyskiego. Zamieszkał w Końskowoli, gdzie opiekował się nim inny wybitny poeta oświecenia Franciszek Zabłocki. W latach 1787–1788 ukazały się w trzech tomach jego wiersze zebrane. Zmarł 25 sierpnia 1807 roku w Końskowoli i tam został pochowany.

W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się brulion z rękopisami jego dwu utworów przeznaczonych dla teatru. Pierwszy z nich to tragedia w pięciu aktach Hektor, zaś drugi – Anakreon. Krotofila w trzech aktach.