Afisz Rady Regencyjnej
Afisz „Rada Regencyjna do Narodu Polskiego!”
Skromny plakat datowany na 11 listopada 1918 roku informujący, że w tym dniu Rada Regencyjna przekazała „władzę wojskową” Józefowi Piłsudskiemu, jest jednym z ważniejszych dokumentów reprodukowanych w zbiorze Biblioteki Narodowej. Jest on świadectwem wydarzenia przełomowego, nie tylko dlatego, że nosi datę 11 listopada, a więc przypomina o zakończeniu I wojny światowej i polskim Święcie Niepodległości. Jest śladem wydarzenia, które zapoczątkowało misterne tworzenie jednolitej władzy państwowej odradzającego się państwa polskiego.
W pierwszych latach wojny Piłsudski popierał państwa centralne i korzystając z tego stworzył Legiony Polskie – jeden z zalążków Wojska Polskiego. Kiedy w kwietniu 1917 roku do wojny weszły Stany Zjednoczone, Piłsudski zrozumiał, że dalsze stawianie na państwa centralne traci sens. W lipcu tegoż roku odmówił złożenia przysięgi na wierność Niemcom i Austro-Węgrom, dając się internować w Magdeburgu. Przez rok i kilka miesięcy internowania Piłsudski czekał aż państwa centralne ulegną. Doczekał się na początku listopada 1918 roku, gdy władze niemieckie zezwoliły na jego powrót do Warszawy. Gdy 10 listopada Piłsudski przybył do polskiej stolicy, Polacy gotowi byli rozbrajać Niemców, ale nie było jasne, jak okupanci się zachowają. Nastroje społeczne szybko ewoluowały w kierunku rewolucyjnym, choć silne były też w miastach wpływy zachowawczej społecznie Narodowej Demokracji. Krajowi zagrażały fale rewolucji ze wschodu, zachodu i południa, a także wojna domowa. Co więcej, w Krakowie i Lublinie powstały już zalążki władz państwowych (Polska Komisja Likwidacyjna i rząd Ignacego Daszyńskiego).
Przejąwszy w dniu 11 listopada 1918 roku od Rady Regencyjnej władzę nad tworzącym się Wojskiem Polskim, Piłsudski porozumiał się ze zrewoltowanymi żołnierzami niemieckimi, doprowadzając do ich pokojowego rozbrojenia. Mianował socjalistyczno-ludowy rząd Jędrzeja Moraczewskiego i patronował jego manifestowi, zapowiadającemu radykalne reformy społeczne, dzięki czemu uspokoił zrewoltowaną ulicę. Jako niedawny socjalista i zwolennik państw centralnych nie był jednak mile widziany w stolicach Ententy, która tegoż dnia wymusiła na Niemcach rozejm na froncie zachodnim. Zapowiedź wyborów powszechnych skłoniła bardziej umiarkowanych socjalistów polskich do uznania ustroju demokratycznego i przekonała socjalistów bardziej radykalnych. Narodowcy oskarżali jednak rząd w Warszawie o bolszewizm, co mogło się okazać katastrofalne zważywszy zwycięstwo Ententy na froncie zachodnim. Na początku stycznia 1919 roku Piłsudski dopuścił do kontrolowanego zamachu prawicowego, po czym skompromitowawszy prawicę, mianował niezwykle popularnego w stolicach Ententy Ignacego Paderewskiego premierem. Uspokoiwszy prawicę narodową, uzyskał międzynarodowe uznanie dla Polski w stolicach zachodnich. Wybory z końca stycznia 1919 roku okazały się sukcesem. Głosowało ponad 70% uprawnionych, wybierając Sejm Ustawodawczy składający się w jednej trzeciej z lewicy, centrum i prawicy. Radykalne reformy odłożono więc na półkę. Gdy 10 lutego 1919 roku Piłsudski otwierał obrady Sejmu Ustawodawczego, mógł z satysfakcją stwierdzić, że osiągnął swój cel.
RADA REGENCYJNA I PIERWSZY RZĄD POLSKI W 1918 ROKU
Bronisław Hełczyński (1890–1978) - profesor prawa, działacz społeczny i państwowy, sekretarz pierwszej Rady Ministrów II RP
____________
Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022
