Modele użytku publicznego
Seminarium „Modele użytku publicznego na przykładzie zbiorów bibliotecznych i audiowizualnych”
W dniu 9 czerwca 2014 r. w Bibliotece Narodowej odbyło się seminarium „Modele użytku publicznego na przykładzie zbiorów bibliotecznych i audiowizualnych”, zorganizowane przez Polski Komitet ds. UNESCO, Komitet Informatrion for All Program, Bibliotekę Narodową oraz Narodowy Instytut Audiowizualny, pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W seminarium wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Polskiego Komitetu ds. UNESCO, instytucji kultury gromadzących zbiory biblioteczne i audiowizualne, organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Polskiego Radia, Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, organizacji pozarządowych oraz prawnicy specjalizujący się w tematyce prawno-autorskiej.
Celem seminarium była prezentacja tematyki użytku publicznego w międzynarodowym, europejskim i polskim prawie autorskim oraz dyskusja nad potencjalnym zakresem oczekiwanych zmian, szczególnie w odniesieniu do udostępniania zbiorów cyfrowych będących w posiadaniu instytucji publicznych. Przedstawiciele Departamentu Własności Intelektualnej i Mediów MKiDN zaprezentowali postulaty Forum Prawa Autorskiego w tym zakresie, natomiast dr Krzysztof Wojciechowski z Wydziału Prawa i Administracji UW przedstawił zarys pola manewru dla polskiego ustawodawcy w świetle dyrektywy Komisji Europejskiej 2001/29/WE w sprawie harmonizacji prawa autorskiego w społeczeństwie informacyjnym.
W dyskusji panelowej, moderowanej przez prof. dr hab. Krystynę Szczepanowską-Kozłowską, przewodniczącą Komisji Prawa Autorskiego wzięli udział: Karol Kościński, dyrektor Departamentu Własności Intelektualnej i Mediów MKiDN, dr Krzysztof Siewicz z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW, Jarosław Czuba, zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Audiowizualnego, Barbara Szczepańska, koordynatorka krajowa ds. własności intelektualnej Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych, Jarosław Lipszyc z Fundacji Nowoczesna Polska, Barbara Jóźwiak, prezes Stowarzyszenia Autorów i Wydawców Copyright Polska oraz Agnieszka Bieniek-Rusiecka, reprezentująca ZAiKS.
Uczestnicy dyskusji w pełni zgodzili się, że niezbędne jest wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa w zakresie prawa autorskiego zmian dotyczących użytku publicznego, co jest spowodowane zmianami technologicznymi oraz społecznymi. Powstały nowe sposoby eksploatacji tekstów naukowych w postaci cyfrowej, takie jak text and data mining, nowe narzędzia, wśród których szczególnie istotne są korpusy językowe oraz coraz ważniejsze w obiegu literackim i naukowym treści tworzone przez użytkowników (user generated content oraz self publishing). Powoduje to konieczność nowego spojrzenia na modele użytku publicznego zbiorów bibliotecznych, archiwalnych i audiowizualnych. Dyskutanci, prezentujący różnorodne grupy interesów nie osiągnęli zgody co do zakresu przedmiotowego i podmiotowego proponowanych zmian, choć w toku dyskusji wyłoniły się pewne wspólne ustalenia. Wszyscy uczestnicy seminarium opowiedzieli się za poszanowaniem praw twórców i jednocześnie za uwzględnieniem konieczności zachowania równowagi pomiędzy różnymi grupami interesariuszy. Za niezbędne uznano również dokładne zdefiniowane terminów, stosowanych w regulacjach prawnych odnośnie prawa autorskiego.
Do najważniejszych postulatów seminarium należy zaliczyć uwzględnienie zbiorowych licencji rozszerzonych dla celów masowej digitalizacji i dla nadawców publicznych oraz opracowanie nowych modeli udostępniania treści cyfrowych, w szczególności nowych modeli licencyjnych oraz sposobów dystrybucji, zapewniających pełną neutralność technologiczną.
Część postulatów jest możliwa do wdrożenia w ramach istniejącego prawa europejskiego, natomiast część wymaga zmian na poziomie ponadkrajowym.