Setna rocznica urodzin Wisławy Szymborskiej - Aktualności - Biblioteka Narodowa

Jej twórczość cieszy się niemal od zawsze wielkim uznaniem krytyki literackiej i popularnością wśród czytelników. Frazy z jej utworów – takie jak: „Był sobie raz. Wymyślił zero”, „Wszystko moje, nic własnością”, „Nieprzyjazd mój do miasta N. / odbył się punktualnie”, „Obmyślam świat, wydanie drugie / wydanie drugie poprawione”, „Żyjemy dłużej, / ale mniej dokładnie / i krótszymi zdaniami” – pobudzają wyobraźnię i zapadają w pamięć. Tym, co charakterystyczne dla tej autorki okazuje się: błyskotliwa inteligencja z jednej strony, natomiast z drugiej – poczucie humoru, czego wzorcowym popisem wiersz Konkurs piękności męskiej.

W Kórniku jej ojciec pracował jako zarządca dóbr Zamoyskich. Dwa lata po narodzinach Wisławy rodzice przenieśli się do Torunia, a w 1929 roku zamieszkali w Krakowie. Całe swoje życie autorka Stu pociech spędziła w tym mieście. Tutaj uczyła się na tajnych kompletach i zdała maturę, tutaj w 1945 roku na łamach „Dziennika Polskiego” zadebiutowała wierszem Szukam słowa, zaś na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowała polonistykę i socjologię. Była redaktorką Polskiego Radia, a potem w latach 1953–1981 tygodnika „Życie Literackie”, gdzie prowadziła dział poezji, a ponadto w rubryce „Poczta literacka” oceniała domorosłe próby liryczne poetek i poetów in spe. Na tych samych łamach publikowała cykl poczytnych recenzji „Lektury nadobowiązkowe”, wydany później w formie książkowej.

Jej pierwsze zbiory wierszy Dlatego żyjemy oraz Pytania zadawane sobie z lat 1952 i 1954 były w dużej mierze utrzymane w obowiązującej w tamtych czasach poetyce socrealistycznej, ale już tomiki Wołanie do Yeti z 1957 roku i Sól z 1962 spotkały się z żywą reakcją literaturoznawców. Szymborska szybko stała się poetką znaną i uznaną. Aktywnie brała udział w życiu kulturalnym, ale przy tym nie kryła się ze swoimi poglądami politycznymi. W 1966 roku wystąpiła z PZPR w geście solidarności z szykanowanym profesorem Leszkiem Kołakowskim, w 1975 była sygnatariuszką Memoriału 59 w proteście przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji PRL. Od 1978 roku udzielała się w opozycyjnym wobec komunistycznej władzy Towarzystwie Kursów Naukowych. Jej  pozycję w świecie literatury ugruntowały zbiory wierszy wydane w latach 1967–1976, czyli Sto pociech, Wszelki wypadek oraz Wielka liczba. O tych książkach z wielką rewerencją pisały najtęższe pióra krytyczne.

W jej życiu zawsze była ważna praca redaktorska. W latach 1981–1983 pracowała w miesięczniku „Pismo”, zlikwidowanym przez władze stanu wojennego, w latach 1990–1997 związana była z krakowskim „NaGłosem”, a potem z „Dekadą Literacką”. W zbiorze Koniec i początek z 1993 roku zamieściła wiersz Niektórzy lubią poezję, który potem zrobił oszałamiającą karierę, także w mediach społecznościowych. Podobnie zresztą jak Nienawiść z tego samego tomu. Co ciekawe, uznawana za poetkę złotego środka i równowagi, poetkę klasycyzującą, ma Szymborska w swoim dorobku wiele wierszy aktualnych, posiadających wymiar niemal polityczny, czego przykładem teksty Terrorysta, on patrzy, Głos w sprawie pornografii lub Fotografia z 11 września. Ten ostatni dotyczy ataku na wieże WTC w Nowym Jorku.

Byłą wybitną indywidualnością, zarówno w życiu, jak i w twórczości, chociaż nie starała się zbudować własnej legendy, jak tyle pisarek i pisarzy przed nią. Była wyjątkowa, ale i osobna. W wierszu Próba, powstałym w czasach młodości, pisała: „mam ciało pojedyncze, nieprzemienne w nic, / jestem jednorazowa aż do szpiku kości”, a prawie pół wieku później w wierszu W zatrzęsieniu: „Mogłam być kimś innym / o wiele mniej osobnym” i jeszcze: „Mogłam być sobą – ale bez zdziwienia, / a to by oznaczało, / że kimś całkiem innym”. Jej wyjątkowość dostrzegli członkowie Akademii Szwedzkiej, którzy przyznali jej w 1996 roku literacką Nagrodę Nobla. Ale  nie tylko, bo wcześniej uhonorowano ją Nagrodą Goethego i Nagrodą Herdera, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznał jej doktorat honoris causa. Potem została Człowiekiem Roku tygodnika „Wprost” i honorową obywatelką miasta Krakowa. W roku 2011 prezydent Bronisław Komorowski wręczył noblistce Order Orła Białego.

Zmarła 1 lutego 2012 roku w Krakowie. Pochowana została w grobie rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim. Tego samego roku ukazał się zbiór jej wierszy ostatnich, zatytułowany znacząco Wystarczy. Dwa lata później ukazała się  Czarna piosenka, zawierająca wiersze z najwcześniejszych lat twórczości. To miał być jej debiutancki zbiór wierszy, lecz do publikacji za życia autorki nie doszło. Oprócz znakomitych zbiorów wierszy wydanych już w XXI wieku, takich jak: Chwila, Dwukropek i Tutaj (wszystkie było nominowane do Nagrody Nike, lecz nigdy nagroda ta poetce nie przypadła), w jej dorobku znajdują się tomy recenzji i felietonów (Lektury nadobowiązkowe i Poczta Literacka), zbiory utworów pisanych pół żartem, pół serio (Rymowanki dla dużych dzieci i Błysk rewolwru), a poza tym obszerne i skrzące się dowcipem zbiory korespondencji z Kornelem Filipowiczem, Stanisławem Barańczakiem oraz Joanną Kulmową. Poza tym warto pamiętać, że do wielu jej wierszy została napisana muzyka, a powstałe w ten sposób piosenki wykonywali i wykonują: Łucja Prus, Magda Umer, Kora i grupa Maanam, Grzegorz Turnau, a w ostatnich latach: Kapela Ogórki, Pablopavo & Ludziki, Trochę o Duszy oraz ostatnio Sanah.

Zgodnie z testamentem noblistki została utworzona Fundacja jej imienia, która od 2013 roku przyznaje Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej za najlepszy zbiór wierszy roku.

Na stronie www.polona.pl można zapoznać się z rękopisami i maszynopisami (z odręcznymi poprawkami i komentarzami poetki) utworów, które weszły do tomików Czarna piosenka, Chwila, Tutaj i Wystarczy, z rękopisami przedwojennych juweniliów i manuskryptami wybranych utworów z lat 1952–1996. Tutaj znajduje się też zadedykowany Adamowi Włodkowi (mężowi noblistki, poecie i tłumaczowi) maszynopis zbioru Wiersze z 1949 roku, brulion limeryków i innych utworów żartobliwych, a także maszynopis mowy noblowskiej wygłoszonej w Sztokholmie pod tytułem Poeta i świat.