Józef Piłsudski
Józef Piłsudski
Swoisty antykult Józefa Piłsudskiego w czasach komunistycznych oddaliły naszą wyobraźnię od tej postaci. Są w niej dość powierzchowne na ogół oceny i emocje, a stosunkowo mało wiedzy. Tymczasem jak mało który wybitny polityk polski Piłsudski zasługuje na pogłębione poznanie. Wielkie talenty polityczne łączą się bowiem w tej postaci ze wszystkimi skomplikowanymi sprawami polskimi przełomu XIX i XX wieku. Miejsce urodzenia w 1867 roku – dwór w Zułowie na Wileńszczyźnie, zwany dziś Zalavas – szlacheckie pochodzenie i socjalistyczna młodość, polski socjalizm niepodległościowy (a więc antyrosyjski), syberyjskie zesłanie i działalność konspiracyjna w PPS – to zaledwie wstęp do tej niezwykłej biografii.
Wyjątkowa energia i pomysłowość cechowała Piłsudskiego przez całe życie. Aresztowany w 1900 roku w warszawskiej Cytadeli, zbiegł z więziennego szpitala do Galicji, gdzie kontynuował działalność niepodległościową. Był i w Londynie, i w Tokio. Kierował Organizacją Bojową PPS, dokonując wywłaszczeniowego zamachu na rosyjski pociąg pod Bezdanami. Założył w Galicji Związek Walki Czynnej i dowodził drużynami strzeleckimi, ćwiczącymi wojskowe rzemiosło w perspektywie nadciągającej wojny.
Po jej wybuchu usiłował bez powodzenia wzniecić antyrosyjskie powstanie w Kongresówce, kierując akcją I Kompanii Kadrowej. Kiedy Naczelny Komitet Narodowy utworzył Legiony Polskie u boku armii austro-węgierskiej – dowodził ich Pierwszą Brygadą. Każdy prawie Polak zna jej pieśń My, Pierwsza Brygada …
Kiedy mimo pokonania Rosji, zwycięstwo państw centralnych w wojnie na froncie zachodnim stawało się coraz bardziej wątpliwe, w lipcu 1917 roku odmówił złożenia przysięgi na wierność cesarzom Niemiec i Austro-Węgier, dając się internować w Magdeburgu i tylko czekał na ostateczny koniec wojny, gdy Niemcy sami zgodzili się na jego powrót do Warszawy.
Rozpoczęta przez niego 10 listopada 1918 roku mistrzowska gra strategiczna doprowadziła do prawie bezkrwawego rozbrojenia żołnierzy niemieckich, zapobieżenia rewolucji bolszewickiej w Polsce, opanowania nastrojów nacjonalistycznych, powołania uznanego przez zwycięską Ententę rządu Ignacego Paderewskiego, pierwszych wyborów ze stycznia 1919 roku oraz otwarcia Sejmu Ustawodawczego.
W latach 1918–1922 Piłsudski kierował odbudową państwowości, także w wymiarze militarnym, dowodząc Wojskiem Polskim w zwycięskiej wojnie z Rosją Sowiecką. Po zamordowaniu pierwszego prezydenta Gabriela Narutowicza wycofał się z życia publicznego, ale wrócił, kierując zamachem stanu z maja 1926 roku. Choć pierwotnie wspierał demokrację, rozczarowany jej polskim wydaniem, zmagał się z opozycją parlamentarną i złamał ją w wyborach 1930 roku, tworząc autorytarny system sanacyjny. Zmagał się wtedy także z poważną chorobą.
Tuż przed śmiercią zaakceptował jeszcze konstytucję kwietniową z 1935 roku. Starał się o umocnienie pozycji międzynarodowej Polski, zawierając w 1934 roku dwa układy o nieagresji: z Niemcami i ZSRR. Był jednak realistą – mówił, że dały one Polsce jeszcze pięć lat pokoju…
Teksty dostępne na stronie Biblioteki Narodowej stanowią obszerny wybór najważniejszych wypowiedzi Marszałka, pozwalający nie tylko zrozumieć jego myśli, ale poznać cechy jego charakteru.
Z JÓZEFEM PIŁSUDSKIM W TWIERDZY MAGDEBURSKIEJ
Generał Kazimierz Sosnkowski (1885–1969) - szef sztabu I Brygady Legionów Polskich
____________
Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022
