COVID-19
W Poradni Biblioteki Narodowej można uzyskać odpowiedzi na pytania dotyczące działalności bibliotek w związku z sytuacją spowodowaną pandemią wirusa. Zachęcamy bibliotekarzy do zadawania pytań.
Prosimy o przesyłanie pytań na adres: poradnia@bn.org.pl
Zespół Biblioteki Narodowej dołoży wszelkich starań, żeby odpowiedzi były publikowane jak najszybciej. Oprócz odpowiedzi udzielonej bezpośrednio pytającemu, będą umieszczane w Poradni dostępnej on-line. Pytania i odpowiedzi będą publikowane bez podania szczegółów i adresów pozwalających na identyfikację pytającego.
Prosimy, by przed zadaniem pytania zapoznać się z poniższą listą oraz z rekomendacjami w zakresie ogólnych zasad bezpieczeństwa, funkcjonowania wypożyczalni i czytelń, wolnego dostępu do księgozbioru, dostępu do zbiorów on-line, wypożyczeń międzybibliotecznych, kwarantanny dla zbiorów, a także organizacji imprez, spotkań i zebrań:
Uwaga: Poniższe pytania i odpowiedzi są aktualizowane zgodnie z aktualnych stanem wiedzy i zaleceniami Ministerstwa Zdrowia i GIS oraz aktami prawnymi.
Pytania i odpowiedzi (aktualizacja: 9 listopada 2020 r.)
1. Jak długo wirus utrzymuje się na książkach?
Choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych, czyli według najnowszych badań ok. 3 dni. Egzemplarzy zwracanych do biblioteki nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi.
2. – nieaktualne
3. Czy dostępna jest opinia prawna odnosząca się do organizacji pracy bibliotek w czasie epidemii?
Opinia prawna została przygotowana przez Bibliotekę Narodową w marcu, po wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemicznego. Jest ona przydatna również w organizacji pracy bibliotek oraz w rozmowach z organizatorem, również w stanie epidemii.
4. – nieaktualne
5. – nieaktualne
6. – nieaktualne
7. – nieaktualne
8. – nieaktualne
9. – nieaktualne
10. Czy książki zwracane przez czytelnika zdejmujemy z jego konta elektronicznego w dniu zwrotu, czy dopiero po kwarantannie?
To zależy od możliwości systemu bibliotecznego. Według najnowszych badań do 3 dni egzemplarze powinny zostać odłożone do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Dodatkowo należy oznaczyć je datą zwrotu i wyłączyć z wypożyczania do czasu zakończenia kwarantanny, po tym okresie włączyć do użytkowania.
11. – nieaktualne
12. – nieaktualne
13. Czy w obecnej sytuacji biblioteki muszą być otwarte w tych samych godzinach, jakie były przed pandemią, czy dyrektor może zmienić godziny otwarcia do czasu aż rząd ogłosi koniec epidemii?
Można zmienić godziny otwarcia biblioteki w czasie epidemii, podobnie jak przed epidemią.
14. Czy otwarcie bibliotek skutkuje zaprzestaniem wykonywania pracy zdalnej przez wszystkich pracowników?
Praca zdalna dla osób, które nie muszą pełnić obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece wciąż jest rekomendowana.
15. Jaki jest czas kwarantanny i sposoby postępowania z oddanymi zbiorami „nieksiążkowymi”?
W przypadku zbiorów audiowizualnych, takich jak DVD lub audiobooki, zalecane jest stosowanie procedur postępowania i czasu kwarantanny tak jak dla książek.
16. Czy ozonowanie książek w oddzielnym pomieszczeniu może być dostatecznym środkiem dezynfekującym?
Nie należy stosować ozonu do dezynfekcji książek ze względu na szkodliwe dla materiałów celulozowych właściwości utleniające.
17. – nieaktualne
18. Czy zalecenia przygotowane przez Bibliotekę Narodową są przeznaczone również dla innych typów bibliotek niż biblioteki publiczne?
Rekomendacje Biblioteki Narodowej dotyczą organizacji pracy wszystkich typów bibliotek, również bibliotek szkolnych w zakresie ich dotyczącym.
19. – nieaktualne
20. Czy czasopisma, podobnie jak książki, podlegają kwarantannie? Czy należy zrezygnować z prenumeraty dzienników?
Kwarantannie podlegają wszystkie materiały biblioteczne, również czasopisma. Biblioteka Narodowa rekomenduje rezygnację z prenumeraty dzienników i tygodników papierowych oraz zaleca ich prenumeratę cyfrową.
21. Czy okładki książek oprawianych w folię należy przetrzeć ściereczką z płynem dezynfekującym?
Książek nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi. Zamiast przecierania foliowych okładek wystarczające jest przestrzeganie terminu co najmniej 3 dni (według najnowszych badań) kwarantanny w pudle, skrzyni lub na półce.
22. – nieaktualne
23. – nieaktualne
24. – nieaktualne
25. Czy czytelnik musi zwrócić książkę w nieprzekraczalnym terminie?
Biblioteka Narodowa rekomenduje elastyczne interpretowanie regulaminów wypożyczeń w czasie epidemii.
26. Czy można odkładać książki na podłogę w tym samym pomieszczeniu, w którym znajdują się książki do wypożyczenia, w sytuacji, gdy nie ma możliwości zorganizowania innego pomieszczenia, a nawet regału do kwarantanny książek?
Tak, jednak należy pamiętać, by odizolować i ograniczyć dostęp do tego miejsca tylko dla uprawnionych osób – pracowników biblioteki – oraz odpowiednio oznaczyć to miejsce. Zwracane egzemplarze mogą być również przechowywane w pudłach i torbach – można je ustawiać na podłodze.
27. – nieaktualne
28. Czy przyjmując zwroty, przed odłożeniem książki na kwarantannę należy pozostawiać na niej okładkę z grubej folii? Co zrobić, jeśli jest przybrudzona?
Wystarczające jest przestrzeganie terminu co najmniej 3 dni kwarantanny (według najnowszych badań) w pudle, skrzyni lub na półce. Jeżeli jednak okładka foliowa jest przybrudzona w znacznym stopniu, mogącym przenieść przybrudzenia na inne egzemplarze, wskazane jest wcześniejsze usunięcie takiej okładki. Każdy przypadek należy traktować indywidualnie i zachować zasady bezpieczeństwa zbiorów oraz rygor sanitarny. Po zakończeniu kwarantanny książkę można ponownie obłożyć okładką foliową – czynność ta nie jest rekomendowana przez odłożeniem książki na kwarantannę, gdyż należy ograniczyć do minimum kontakt pracowników biblioteki ze zwracanym egzemplarzem.
29. Czy należy ograniczyć wypożyczanie nowości?
Po 3 dniach od zwrotu można je ponownie włączyć do użytkowania.
30. Czy ograniczenie wypożyczeń, np. do trzech pozycji, nie przysporzy bibliotekarzom więcej pracy w postaci częstszych kontaktów z czytelnikami?
Decyzja należy do dyrektora biblioteki. Biblioteka Narodowa nie rekomenduje dodatkowych ograniczeń w zakresie liczby wypożyczanych egzemplarzy. Mniej książek wypożyczanych jednorazowo oznacza częstsze wizyty.
31. – nieaktualne
32. Czy użytkownicy zamawiający książki przez telefon czy Internet, którzy umówili się na konkretną godzinę przyjścia, mają pierwszeństwo?
Dyrektor biblioteki powinien zadbać o bezpieczną organizację pracy oraz bezpieczeństwo pracowników i użytkowników. Należy dostosować działania do bieżącej sytuacji.
33. Czy BN rekomenduje rezerwację książek dla osób starszych? Co w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z osobami, które są wykluczone cyfrowo?
Biblioteka Narodowa rekomenduje umożliwienie zamawiania materiałów bibliotecznych przez seniorów np. drogą telefoniczną. BN przypomina, że osoby należące do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19 (osoby starsze) do czasu wygaśnięcia epidemii powinny rygorystycznie stosować się do zaleceń sanitarnych, podobnie osoby z nimi mieszkające.
34. Czy można stosować lampy UV do dezynfekcji książek?
Nie. Światło UV ma bardzo szkodliwy wpływ na materiały, z których wykonane są książki. Nie należy naświetlać książek lampami UV.
35. Czy procedura kwarantanny dotyczy też książek/czasopism, które krążą między wydziałami biblioteki np. opracowanie, magazyn, gromadzenie?
Jeśli książki i czasopisma nie opuszczają budynku i kontakt z nimi mają tylko pracownicy, to nie jest konieczne stosowanie dla nich kwarantanny. Oczywiście pod warunkiem, że pracownicy stosują się do zaleceń sanitarnych.
36. – nieaktualne
37. Czy są jakieś zalecenia odnośnie dokonywania zakupów książek do biblioteki w czasie epidemii? Czy można zamawiać książki w wydawnictwach i jakie obowiązują procedury z tym związane, aby zachować bezpieczeństwo dla pracowników gromadzących i opracowujących zbiory?
Można na bieżąco dokonywać zakupu książek do biblioteki. Rekomendowane jest zamawianie on-line. Należy pamiętać, by po odbiorze paczki książki poddać minimum 3-dniowej kwarantannie. Bibliotekarz powinien pracować w maseczce i rękawiczkach.
38. – nieaktualne
39. Czy obowiązkiem biblioteki jest zakup kombinezonów ochronnych dla bibliotekarzy obsługujących użytkowników?
Nie ma obowiązku zakupu kombinezonów ochronnych.
40. Jakie środki ochrony powinni stosować pracownicy magazynów bibliotecznych przyjmujący książki po kwarantannie?
Muszą mieć zapewnione środki indywidualnej ochrony, tj. maseczki, rękawiczki, płyn dezynfekcyjny itd.
41. Czy pracownik, który ukończył 60 lat może pracować przy obsłudze czytelnika w wypożyczalni po jej otwarciu, czy powinien pracować zdalnie?
Biblioteka Narodowa przypomina, że osoby należące do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19 (osoby starsze) do czasu wygaśnięcia epidemii powinny rygorystycznie stosować się do zaleceń sanitarnych. Jeżeli osoby po 60. roku życia mają aktualne badania pozwalające na pracę i mają zapewnione środki indywidualnej ochrony, mogą pracować. Jeżeli występują wątpliwości niezwłocznie należy skonsultować się z lekarzem medycyny pracy. Pracodawca powinien każdy przypadek rozpatrywać indywidualnie, niezależnie od wieku pracownika. Praca zdalna dla osób, które nie muszą wykonywać obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece wciąż jest rekomendowana.
42. Pracodawca zapewnił nam maseczki wielokrotnego użycia. Czy odpowiada również za ich pranie?
Maska jest środkiem ochrony indywidualnej – ma za zadanie zapewnienie bezpieczeństwa pracownikowi. Co oznacza, że za pranie obligatoryjnie odpowiada pracodawca. Biblioteka Narodowa rekomenduje jednak używanie maseczek jednorazowych.
43. Czy można mówić o otwarciu placówki bez osoby sprzątającej w obsadzie?
Raczej nie. W zakresie bezpieczeństwa w punktach wypożyczeń/zwrotów każdy bibliotekarz powinien po przyjęciu książek od czytelnika dezynfekować blat/ladę, a zwracane książki odłożyć na okres minimum 3 dni na kwarantannę. Ponadto konieczne jest stosowanie środków indywidualnej ochrony: maseczek, rękawiczek i płynu do dezynfekcji rąk. Należy jednak pamiętać o dezynfekcji klamek, poręczy i innych elementów wyposażenia, których dotykają użytkownicy oraz bibliotekarze, a także o częstym myciu podłóg i toalet.
44. – nieaktualne
45. – nieaktualne
46. – nieaktualne
47. Prowadzimy digitalizację. Skaner jest umieszczony w małym pomieszczeniu w piwnicy, gdzie znajduje się małe okno. Czy jest wskazane, aby różne osoby skanowały po sobie jednego dnia? Czy powinna być przewidziana przerwa między pracą skanerzystów? W jaki sposób dezynfekować skaner?
Biblioteka Narodowa rekomenduje pracę jednej osoby w jednym pomieszczeniu przez cały dzień. Po pracy należy zdezynfekować urządzenia, których dotykano (skaner, komputer itp.). Bez dezynfekcji wirus może przebywać na powierzchniach plastikowych do 72 godzin. Wykaz produktów biobójczych do higieny rąk i do powierzchni podaje GIS. Należy jednak sprawdzić, czy producent skanera nie zabrania używania składników takiego płynu. W instrukcji obsługi powinna być uwzględniona kwestia konserwacji i czyszczenia urządzenia. Jeżeli nie ma, należy skonsultować tę kwestię z producentem.
48. Czy rekomendowane jest prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych?
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia tradycyjnych wypożyczeń międzybibliotecznych z uwagi na utrudnione sposoby doręczenia przesyłek (zarówno krajowych, jak i zagranicznych), konieczność wdrożenia procedury kwarantanny dla zbiorów czy braku możliwości udostępnienia publikacji na miejscu w czytelniach.
49. – nieaktualne
50. Czy rekomendowany jest określony typ rękawiczek do pracy dla bibliotekarzy? Czy wystarczą zwykłe rękawiczki foliowe?
Biblioteka Narodowa rekomenduje używanie rękawiczek jednorazowych lateksowych lub nitrylowych – szczególnie przez bibliotekarzy obsługujących czytelników. Jeśli nie jest możliwe używanie rękawiczek, należy na bieżąco myć i dezynfekować ręce w zależności od typu wykonywanych obowiązków.
51. – nieaktualne
52. – nieaktualne
53. – nieaktualne
54. – nieaktualne
55. – nieaktualne
56. – nieaktualne
57. – nieaktualne
58. W jaki sposób dezynfekować klawiatury komputerowe? Przecieranie ich kilka razy dziennie środkiem dezynfekującym może je uszkodzić lub zmyć napisy na klawiszach.
Dezynfekcja klawiatur komputerowych powinna odbyć się zgodnie z instrukcjami producenta.
59. – nieaktualne
60. – nieaktualne
61. Jak liczyć okres kwarantanny, na której przebywają książki? Okres kwarantanny trwa 72 godziny od momentu przyniesienia książki do biblioteki. Czy można wypożyczać na lekcje słowniki i encyklopedie, aby uczniowie mogli z nich korzystać podczas pracy w grupach lub indywidualnie?
Można udostępnić słowniki i encyklopedie na potrzeby lekcji. Należy zadbać, by uczniowie przed skorzystaniem z książek zdezynfekowali ręce.
62. – nieaktualne
63. Jak zachować się w przypadku gdy pracownik biblioteki zostanie zakażony koronawirusem i będzie miał pozytywny wynik testu?
W sytuacji stwierdzenia zakażenia koronawirusem u pracownika biblioteki należy niezwłocznie izolować w domu jego samego oraz pracowników, którzy mieli z nim kontakt. Jeśli nie kontaktował się inaczej z czytelnikami niż za przegrodą z pleksi oraz stosując wszystkie zabezpieczenia (maseczka, dezynfekcja rak) nie ma konieczności kwarantanny czytelników. Warto poinformować o przypadku zakażenia inspektora sanitarnego, który w konkretnym przypadku może polecić inne działanie. Należy pamiętać o sprawdzeniu aktualizacji procedur przewidzianych przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz lokalną sanitarno-epidemiologiczną. Procedury zostały również wyjaśnione w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej, a także w wytycznych Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Rozwoju.
64. W jaki sposób przeprowadzić dezynfekcję biblioteki, która właśnie została zamknięta, ponieważ wszyscy pracownicy zostali skierowani na kwarantannę? Czy wystarczy zamknąć bibliotekę i na jak długo? Czy raczej przeprowadzić dezynfekcję z pomocą specjalistycznej firmy, w jaki sposób?
Biblioteka Narodowa rekomenduje zamknięcie biblioteki na 3 dni, a następnie dezynfekcję wszystkich powierzchni zalecanymi środkami przez personel sprzątający. Można wynająć firmę zewnętrzną, która ozonuje przestrzenie, jednak ozonowanie ma negatywny wpływ na papierowe zbiory biblioteczne.
65. – nieaktualne
66. Czy z powodu epidemii biblioteka może zrezygnować bez konsekwencji finansowych z realizacji projektu, który otrzymał dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego? Projekt był opracowywany przed epidemią, a główni adresaci nie są zainteresowani formami on-line.
Należy skontaktować się z osobami wskazanymi w umowie na realizację projektu lub z osobami z instytucji zarządzającej, która jest odpowiedzialna za dany program. Kontakty są dostępne na tej stronie.
67. Czy pracownikom bibliotek rekomenduje się przy okazji realizacji usługi „Książka na telefon” robienie zakupów, w tym wykupywanie recept czytelnikom?
Robienie zakupów i wykupywanie recept należy do zadań MOPS. Pracownik biblioteki, jeśli chce pomóc, może w czasie kontaktu wziąć receptę lub listę zakupów. Ale dokonanie zakupów i ich dostarczenie może nastąpić w czasie wolnym pracownika, z jego inicjatywy i jako jego własna decyzja o chęci pomocy. W czasie pracy pracownik może wykonywać jedynie zadania zawarte w zakresie obowiązków. Praktycznie rzecz przedstawiając, jeśli złamie nogę podczas robienia zakupów dla czytelnika, jest ryzyko niezakwalifikowania jako wypadku przy pracy.
68. – nieaktualne
69. Jakie dokumenty winny być opracowane w związku z COVID-19 (np. regulaminy, procedury, aktualizacja ryzyka zawodowego)? Jakie jeszcze spoza wymienionych?
Oprócz wymienionych dokumentów, można wprowadzić zarządzenie dyrektora odnośnie zasad funkcjonowania biblioteki w czasie epidemii. Jeżeli regulamin to zawiera, zarządzenie nie jest konieczne.
70. Na co zwrócić uwagę przygotowując się do kontroli z Inspekcji Pracy w związku z COVID-19?
Należy zwrócić uwagę na to, czy spełnione zostały wytyczne przedstawione przez Ministerstwo Rozwoju oraz aktualnie obowiązujące zapisy Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.
71. – nieaktualne
72. Wprowadzamy usługę „Książka na telefon” dla osób starszych i niepełnosprawnych z zachowaniem rygorów sanitarnych podczas dowozu. Co musimy mieć na uwadze, jakie dodatkowe środki ostrożności muszą być zachowane? Czy dowóz książek powinien odbywać się w specjalnie do tego celu przygotowanych pojemnikach?
Należy przygotować regulamin usługi prezentujący, w jaki sposób będzie ona świadczona. Należy przestrzegać zasad rygoru sanitarnego, zapewnić bibliotekarzom kontaktującym się z osobami odpowiednie wyposażenie, w tym koniecznie maseczki, płyn do dezynfekcji rąk i/lub rękawiczki jednorazowe. Biblioteka Narodowa nie rekomenduje realizowania usługi dla osób z objawami lub przebywających na kwarantannie. W pojeździe warto oddzielić zbiory do przekazania oraz zbiorów zwracanych – te w osobnym pojemniku celem przekazania do 3-dniowej kwarantanny (rekomendacje w tym zakresie są dostępne na tej stronie).
73. Czy organizator biblioteki może wymagać wydłużenia godzin pracy i dodatkowego otwarcia biblioteki w soboty?
Organizator może zmienić czas pracy biblioteki – zarówno wydłużyć godziny pracy, jak i otworzyć bibliotekę w inny dzień. Należy wówczas dokonać odpowiednich zmian w regulaminie działania instytucji, wewnętrznych regulaminach regulujących pracę.
74. – nieaktualne
75. Czy w obecnej sytuacji pandemicznej można robić skontrum?
Tak, z zachowaniem reżimu sanitarnego. Jeżeli są inne przeciwskazania, należy zwrócić się do bezpośredniego przełożonego.
76. – nieaktualne